Federale mi­gra­tie­voor­stel­len verhinderen velen om familie nog terug te zien

Een van de beleidsvoorstellen in het federale regeerakkoord is een aanzienlijke verstrenging van de toelatingscriteria voor gezinshereniging – vooral voor mensen die niet de status hebben van erkend vluchteling. Nog voordat hun familieleden in het kader van gezinshereniging een visum kunnen krijgen om naar België te reizen, moeten zij ‘op succesvolle wijze een inburgerings- en taaltest afgelegd hebben’. In het akkoord staat te lezen: “De organisatie van deze tests in het buitenland zal in overleg met Buitenlandse Zaken gebeuren.”

De regeringspartijen schrijven dat dit nodig zou zijn voor een 'goede integratie' in de Belgische samenleving, maar de verstrengingen lijken vooral bedoeld te zijn om het moeilijker te maken voor gezinnen om zich met familieleden in België te herenigen. Premier Bart De Wever (N-VA) presenteerde de federale migratievoorstellen ook als ‘het strengst mogelijke beleid in Europa'.

Juridisch twijfelachtig en contraproductief

Maar is dit beleid wel bevorderlijk voor de integratie? En is het daadwerkelijk toegestaan volgens de Europese wetten en verdragen?

Deskundigen wijzen erop dat dit soort repressief beleid - waarbij migranten worden gedwongen om te ‘integreren’, in dit geval zelfs nog vóórdat ze naar België mogen komen - contraproductief is. Zo schreef politicoloog en integratiedeskundige Lea Klarenbeek (Universiteit van Amsterdam) in haar artikel Reconceptualizing 'integration as a two-way process': "[I]ntegratie is, fundamenteel, een kwestie van relationele ongelijkheid, en het conceptualiseren ervan als eenrichtingsverkeer levert problemen van onwenselijkheid en onuitvoerbaarheid op".

Migratie-experts wijzen er bovendien op dat het invoeren van extra drempels voor hereniging met familieleden in strijd is met het fundamentele recht op gezinsleven, zoals gewaarborgd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Vluchtelingenwerk Vlaanderen schreef vorige maand in hun doorlichting van het regeerakkoord dat de federale migratievoorstellen het “praktisch bijna onmogelijk [maken] voor bepaalde groepen nieuwkomers om aan gezinshereniging te doen.”

Hoewel erkende vluchtelingen tijdelijk zijn vrijgesteld van deze strengere voorwaarden, stelt de regering voor om hun 'voorwaardenvrije periode' voor gezinshereniging te halveren – van twaalf maanden naar slechts zes maanden. Die aanpassing werd veroordeeld door federaal migratiecentrum Myria, dat eind april stelde dat het fundamentele recht op een gezinsleven hiermee ondermijnd dreigt te worden. 

Tot slot is de vraag hoe realistisch de praktische uitvoering van dit beleid eigenlijk is. Om te kunnen slagen voor taal- en inburgeringstesten alvorens naar België te mogen reizen, zijn er immers taal- en inburgeringscentra nodig in het land van herkomst. Kan de Belgische overheid binnen afzienbare tijd meer dan 150 taal- en integratiecentra oprichten in al die verschillende landen? En hoe kunnen de aanvragers verder met hun visumaanvragen voordat deze centra operationeel zijn?

Het idee van taalcentra in het buitenland doet denken aan de Duitse Goethe-instituten. Hoewel het takenpakket van die centra breder is, is het aanbieden van taallessen een van de belangrijkste functies. Voor de exploitatie van 150 vestigingen van het Goethe Institut in 98 verschillende landen, gaf de Duitse regering in 2023 229 miljoen euro uit. Is de Belgische regering van plan om een dergelijke investering te doen voor het verbeteren van de ‘integratie’ van toekomstige nieuwkomers in het land van herkomst?

Ik vroeg federaal minister van Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt per mail om meer details over de praktische uitvoering van het opzetten van de taal- en integratiecentra in het buitenland. Haar woordvoerder liet weten: “Momenteel zijn we in overleg met de deelstaten en met de betrokken diensten van Buitenlandse Zaken over de praktische kant van deze maatregel. Dat gebeurt in samenspraak gezien zij dit samen met onze diensten moeten uitvoeren.”

Borgsom bij ‘risicovolle’ visumaanvragen voor kort verblijf

Een voorstel uit het regeerakkoord dat het voor migranten in België nóg moeilijker maakt om hun familie terug te zien, is een verdere verstrenging van de voorwaarden voor een ‘visum kort verblijf’ voor mensen uit landen buiten de EU. Die visa worden vaak gebruikt door mensen die hun familie in België willen bezoeken.

België behoort nu al tot de EU-landen met de hoogste graad van visumdiscriminatie. Vooral voor mensen uit Afrikaanse, Aziatische en sommige Zuid-Amerikaanse landen behoort het percentage visumweigeringen tot de hoogste van Europa. Daar wil de federale regering nu aan toevoegen dat er voor ‘risicovolle’ visumaanvragen voortaan een borgsom vereist zal zijn. “In geval van ‘risicovolle’ visa kort verblijf wordt een borgsom gevraagd, die pas terugbetaald wordt indien de persoon effectief terugkeert”, zo staat te lezen. 

Naast discriminatie op basis van afkomst zal er voortaan dus ook extra worden gediscrimineerd op basis van de financiële situatie van visumaanvragers. Maar de belangrijkste vraag is: wie is de risicovolle aanvrager? Dat wordt in het regeerakkoord niet gespecificeerd.

Bovenop de inperking van het recht op gezinshereniging, zal ook deze voorgestelde borg voor visa voor kort verblijf het nog moeilijker maken voor gezinnen om elkaar te zien. Gezinsleden worden niet enkel ontmoedigd om een gezinsherenigingsprocedure te starten, maar het wordt hen ook vrijwel onmogelijk gemaakt om hun familieleden voor een korte periode te bezoeken.

De nieuwe federale regering schendt met haar regeerakkoord mensenrechten en EU-verdragen en presenteert drastische maatregelen zonder concrete strategie voor de uitvoering ervan. Ze dreigt zo niet alleen het leven van veel mensen in België in complete chaos te storten, maar ook af te stevenen op een organisatorische en financiële strop.