VN-experts: systemisch racisme tegen mensen van Afrikaanse afkomst in België

De VN-experts roepen België op om 'concrete maatregelen te nemen om de erfenis van zijn koloniale verleden aan te pakken' en 'het wijdverbreide, systemische racisme te bestrijden dat vandaag de dag nog steeds in het land heerst'.

De oproep kwam op de laatste dag van een tiendaags bezoek aan België, dat op 2 juni begon. Deskundigen Tracie Keesee en Victor Rodriguez bezochten Brussel, Namen, Charleroi, Antwerpen [hun bezoek aan Antwerpen vond plaats in Toko139] en Mechelen.

“Leden van de gemeenschap vertelden ons dat ze als mensen behandeld willen worden, dat er niets is veranderd en dat er ook niets verandert, dat afleidingsmanoeuvres en politieke complexiteit worden gebruikt om echte verandering te voorkomen”, aldus Keesee. “Ze vertelden ook over het geweldige werk dat ze binnen hun gemeenschappen doen en spraken hun bereidheid uit om samen te werken met de autoriteiten om zinvolle veranderingen tot stand te brengen.”

De deskundigen erkenden verschillende goede praktijken, zoals het bestaan van een gespecialiseerde politie-waakhond buiten de uitvoerende macht [hiermee bedoelen ze het Comité P, red.] en een gecentraliseerd intern politiecontroleorgaan, evenals de subsidies aan sommige maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de bestrijding van racisme. “Deze praktijken kunnen als model dienen voor andere staten”, aldus Rodriguez.

De deskundigen concludeerden echter dat Afrikanen en mensen van Afrikaanse afkomst, evenals andere personen die als 'buitenlanders' worden beschouwd – waaronder Belgische staatsburgers en in België geboren personen – te maken hebben met systemisch racisme, rassendiscriminatie, xenofobie en daarmee samenhangende onverdraagzaamheid.

“Systemisch racisme is doordrongen in alle sectoren van de samenleving, ook in de wetshandhaving en het strafrechtelijk systeem”, aldus Keesee. “Het is een erfenis van slavernij en kolonialisme, waarvan de langdurige gevolgen vandaag de dag nog steeds voelbaar zijn. België moet concrete stappen blijven zetten in de richting van herstel door de erfenis van zijn geschiedenis onder ogen te zien, met de effectieve deelname van de getroffen gemeenschappen.”

Het Mechanisme heeft getuigenissen gehoord over raciale profilering en buitensporig geweld door de politie tegen Afrikanen en mensen van Afrikaanse afkomst, waaronder kinderen. “Deze gevallen illustreren duidelijk het systemisch racisme tegen deze gemeenschappen, wat het vertrouwen in wetshandhavingsinstanties ernstig aantast”, aldus Rodriguez.

Het Mechanisme heeft ook zeer goede praktijken op het gebied van gemeenschapspolitie gezien, die volgens het Mechanisme moeten worden uitgebreid en versterkt. “We hebben politiezones bezocht die uitstekende praktijken hanteren om de politie dichter bij de bevolking te brengen en vice versa, waaronder programma's die jongeren met een migratieachtergrond en kwetsbare jongeren aanmoedigen om bij de politie te gaan werken, iets wat in België ontbreekt”, aldus Keesee.

De deskundigen benadrukten hoe het uitdagende en stressvolle karakter van het werk van wetshandhavers rechtstreeks van invloed is op de geestelijke gezondheid en het welzijn van agenten, en hoe dit van invloed kan zijn op de manier waarop zij hun taak uitvoeren en omgaan met de gemeenschappen die zij dienen. “Er moeten peer supportgroepen en middelen voor geestelijke gezondheidszorg beschikbaar zijn om agenten te ondersteunen”, aldus Keesee.

Het Mechanisme heeft ook aandacht besteed aan de overbevolking in gevangenissen, waar onevenredig veel Afrikanen, mensen van Afrikaanse afkomst en mensen met een migratieachtergrond vastzitten. Het Mechanisme constateerde dat gevangenissen worden gebruikt voor administratieve migratie-detentie en als detentiecentra voor geestelijke gezondheidszorg.

De deskundigen bedanken de regering voor haar uitnodiging en voor de vlotte samenwerking bij de organisatie van het bezoek. Ze bedanken ook alle instellingen en belanghebbenden die hen hebben ontmoet en waardevolle informatie hebben verstrekt.

Tijdens hun bezoek hebben de leden van het Mechanisme een breed scala aan belanghebbenden van de overheid ontmoet, waaronder politiediensten, federale en regionale ministeries en autoriteiten, stadsautoriteiten en andere gespecialiseerde organen, waaronder de Vaste Commissie van de Lokale Politie, het Comité P en de Algemene Inspectie van de Federale en Lokale Politie.

De deskundigen hebben ook ontmoetingen gehad met mensenrechteninstellingen, waaronder Unia, het Vlaams Mensenrechteninstituut en het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens, en hebben een bezoek gebracht aan het Museum voor Centraal-Afrika in Tervuren en het herdenkingsmuseum Kazerne Dossin in Mechelen. Ze hebben ook een bezoek gebracht aan het administratieve detentiecentrum voor migranten 'Caricole', de gevangenis van Namen en de lokale politiezones PolBru en BruWest in Brussel.

Het Mechanisme heeft zijn voorlopige bevindingen en aanbevelingen eerder vandaag met de Belgische regering gedeeld. De volledige bevindingen van zijn bezoek zullen in september/oktober 2025 tijdens de 60e zitting van de VN-Mensenrechtenraad worden gepresenteerd.