De Brusselse politie was (weer) agressief tegen de­mon­stran­ten, en niet andersom

We moeten het hebben over de toename van politiegeweld bij protesten, en over wat er momenteel gebeurt in het hart van ons land.

Elke dag om 19u komen aan de Beurs in Brussel mensen samen om een einde te vragen aan de genocide in Gaza, en te pleiten voor een boycot van Israël. Dit zijn burgers die hun recht op protest uitoefenen en op een vreedzame manier een antwoord proberen te geven op de dagelijkse stroom van gruwelfeiten die ons vanuit Palestina bereiken.

Gisteren was de opkomst groot, de politie spreekt over een tweeduizendtal, ik vermoed dat het er meer waren. Dit zou niet verbazend moeten zijn, gezien het nieuws over de illegale inbeslagname door Israël van de Madleen, het schip met hulpgoederen van de Freedom Flotilla Coalition. Dat er desondanks gisteren geen media aanwezig waren aan de Beurs, toont nog eens aan dat journalisten onderschatten hoe hard dit alles leeft bij mensen. 

Met miljoenen kwamen we al op straat voor Palestina. We grijpen een van de de enige manieren aan waarop een democratie toelaat dat je je stem laat horen: het recht op protest. Dat was gisteren niet anders. Een massa mensen nam het Beursplein in. Er werd een uur lang gescandeerd en toen begon de mars richting de Kleine Ring.

Hoe de politie de situatie escaleerde

Ik plaatste me zeer bewust in de voorhoede van de demonstratie. Uit ervaring weet ik dat het, als de media niet aanwezig zijn én er een ‘onverwacht’ grote opkomst is, mis kan gaan. Niet door het gedrag van de demonstranten zelf, maar vanwege het vaak repressieve antwoord van de politie. De afgelopen weken zijn er al meerdere avonden geweest dat de politie buitensporige middelen – waaronder traangas – inzette op het Beursplein. Daarbij werden ook mensen gearresteerd en een nacht in de cel opgesloten.

Ik hoopte dat het ditmaal anders was, maar toen de mars afdraaide in een kleinere straat ging het mis. Oproerpolitie stond opgesteld en blokkeerde de weg. De demonstranten kwamen oog in oog te staan met schilden, knuppels en helmen.

In de voorhoede van de mars zaten overduidelijk stewards die probeerden alles in goede banen te leiden. Zij riepen meteen op tot kalmte. De menigte luisterde. De demonstranten staken hun handen in de lucht, met open handpalmen, en gingen zitten. In stilte. Om te tonen dat ze hier vreedzaam waren.

Dit leek nog even goed te komen. 

Maar op dit kantelpunt, waarop alles nog steeds helemaal anders had kunnen lopen, ging het alsnog mis. Wat deed de politie na dit signaal? Na het vreedzaam gaan zitten van de demonstranten en het tonen van de handpalmen? Ze reden het gepantserd waterkanon voor en brachten versterking binnen. Rijen van agenten in oproeruitrusting plaatsten zich achter elkaar. Agressief blaffende honden vervoegden de rijen.

Hierop zijn de betogers leuzen als ‘police complice’ en ‘police partout, justice nulle part’ beginnen zingen. Ik herhaal: zingen.

Het antwoord van politie op het zingen van leuzen was het inzetten van gepantserd materieel en zwaarbewapende agenten. Dit was het bepalende moment.

De agenten dwongen in een paar seconden iedereen om weg te rennen en vrijwel tegelijkertijd werd het waterkanon ingezet. Paniek alom. Demonstranten werden alle inrichtingen opgejaagd en achtervolgd door telkens een rij agenten. Het waterkanon maakte de hele hoofdbaan leeg. 

Er is duidelijk te zien dat agenten demonstranten die zich aan het verwijderen waren – mensen die dus gehoorzaamden en wegwandelen – alsnog met traangas bestookte. Een vrouw raakte gewond en moest afgevoerd worden met een ambulance. Mensen vielen en struikelden in de paniek. Er waren gezinnen met kinderen – want wederom: dit was een vreedzaam protest – die in tranen waren van de schrik.

Dit politieoptreden was onwettig

Laat me duidelijk zijn: de politie staat niet boven de wet. Ook zij moet zich houden aan duidelijke regels. Ik lijst ze nog eens op, in het licht van wat gisteren gebeurde.

De Belgische grondwet garandeert het recht op protest. Als de politie een protest tegenhoudt of beperkt, moet dat proportioneel en nodig zijn. De politie moet zoveel mogelijk het recht op protest vrijwaren en faciliteren.

Mensenrechtenorganisatie Amnesty International lijstte op haar website de internationaal geldende richtlijnen op waaraan de politie zich tijdens demonstraties moet houden. Maar die de Brusselse politie gisteren overduidelijk geschonden heeft.

• De politie moet vreedzame protesten mogelijk maken. Als er spanningen ontstaan, moet de politie proberen die te doen afnemen.
• Het gebruik van geweld door enkele betogers betekent niet automatisch dat de hele bijeenkomst niet vreedzaam is. De politie moet zorgen dat mensen die geweldloos blijven protesteren hun acties kunnen voortzetten.
• Het gebruik van geweld door enkelen rechtvaardigt niet willekeurig gebruik van geweld tegen meer mensen.
• Als geweld nodig is om de veiligheid van anderen te waarborgen, moet de politie zo weinig mogelijk geweld gebruiken.
• Sommige wapens, zoals traangas en waterkanonnen, mogen alleen ingezet worden als mensen de mogelijkheid hebben om weg te gaan van de plaats waar het gebeurt. Die middelen mogen alleen gebruikt worden als reactie op grootschalig geweld en als het met andere, meer gerichte methodes niet lukt om het geweld te stoppen.

Bij de demonstratie gisteren in Brussel waren duizenden vreedzame actievoerders aanwezig. Het enige ‘geweld’ dat ik heb gezien vanuit het protest zelf was een kleine groep van een viertal mensen: één man die een vestiging van McDonalds bespoot met graffiti vanwege hun medeplichtigheid aan de genocide, en een drietal dat een politiecombi aanviel. De combi is kunnen wegrijden. Toen twee andere heethoofden wilden oprukken tegen de politie zijn zij tegengehouden én gekalmeerd door mensen uit het protest zelf die opriepen tot kalmte.

We hebben het hier dus over enkelingen ten opzichte van de meer dan tweeduizend vreedzame aanwezige deelnemers. Voor de rest verliep het protest rustig en kalm. Er was geen agressie naar auto’s in het verkeer, naar andere burgers of voorbijgangers. Vele auto’s claxonneerden zelfs in solidariteit en deden het peaceteken. Als de politie toch had willen ingrijpen had zij dit gericht moeten doen tegen hen die strafbaar gedrag vertonen, niet tegen de demonstratie als geheel. Als zij het verkeer hadden willen vrijwaren dat plat werd gelegd door het protest, dan had hier in eerste instantie communicatie over moeten zijn. 

De primaire job van de politie is het beschermen van burgers. Alle burgers. Dus ook de demonstranten. De politie deed gisteren het tegenovergestelde. Bij tactieken als kettling of de inzet van het waterkanon is het onderscheid tussen vreedzame en niet-vreedzame demonstranten niet te maken. Bovendien is kettling volgens een recent vonnis van de Brusselse rechtbank van eerste aanleg altijd in strijd met het Europees Verdrag van de Rechten van de mens. Illegaal dus.  En toch deed de politie dit gisteren. In een razendsnel tempo dat zelfs geen ruimte liet voor deëscalatie. Er was geen enkele communicatie, enkel repressie.  

De agenten hadden geen versterking moeten inroepen nadat demonstranten toonden dat ze kalm wilden blijven, er had communicatie moeten zijn. Men had eerst de mogelijkheid moeten geven om weg te wandelen. Een waterkanon inzetten tegen een grote groep vreedzame demonstranten is hoe dan ook ongeoorloofd. Gisteren werd de agressie en escalatie binnengebracht door de politie en niet andersom. Laat dit geweten zijn.

Volgens de politie werden meerdere mensen van hun vrijheid beroofd, en zal er voor elk van die opgepakte personen een proces-verbaal worden opgesteld. Negen mensen werden gearresteerd waarbij al zeker twee organisatoren van het protest, Palestijnse vluchtelingen. Ik eis volledige transparantie met betrekking tot hun arrestatie.

Demonstratierecht onder druk

Demonstreren is een recht. Al ligt dat recht in heel Europa zwaar onder vuur. Vreedzame demonstranten worden steeds vaker gestigmatiseerd, gecriminaliseerd en hardhandig aangepakt. Ook neemt het gebruik van indringende bewakingstechnologie toe. Dit alles wordt al jaren aangekaart door mensenrechtenorganisaties.

Het signaal is duidelijk: de politie ziet de demonstranten niet als burgers die evenzeer recht hebben op bescherming. Terwijl dit wel degelijk zo is. Demonstranten zijn burgers die hun democratisch recht op protest uitoefenen. Zij komen op straat voor de mensenrechten van anderen. In dat proces zouden hun eigen mensenrechten niet geschonden mogen worden. Mensenrechten zijn er voor iedereen, of voor niemand.

Verder roep ik journalisten op om aanwezig te zijn bij demonstraties. Het is onze job om de macht kritisch te bevragen. We weten dat politiegeweld bij protesten in Europa aan een escalatie bezig is. Als demonstranten oog in oog staan met die macht die wij kritisch dienen te bevragen, dan zijn er ogen en pennen nodig om dit vast te leggen.

Dat er spanning zit op de relatie tussen politie en burgers in Brussel, zeker na de dood van 11-jarige Fabian door een politiewagen, is niet te ontkennen. Het antwoord hierop mag niet nog meer repressie en agressie zijn.

Beste politie, er is werk aan de winkel..
Vreedzaam werk.