De in­stru­men­ta­li­se­ring van an­ti­se­mi­tis­me

Publieke discussies over antisemitisme in België draaien vandaag vaak rond Israël. Sommigen verwarren alle kritiek op Israël met antisemitisme, terwijl anderen de instrumentalisering van antisemitisme voor politieke doeleinden bekritiseren. Het is essentieel dat we zowel antisemitisme als de instrumentalisering ervan door rechtse groepen blijven aanvechten. 

In de Verenigde Staten voert de Trump-administratie bijvoorbeeld Project Esther uit, waarin valse beschuldigingen van antisemitisme worden ingezet om progressieve bewegingen, waaronder Palestijnse solidariteitsgroepen, te ondermijnen.

Project Esther stelt duidelijk: eerst worden de Palestijnen aangepakt, daarna andere sociale bewegingen. Dit omvat zogenaamde 'Joodse miljardairs' die bewegingen 'achter de schermen' zouden controleren. De strategie werd ontwikkeld door de wit-nationalistische en christelijk-evangelische Heritage Foundation, zonder Joodse co-auteurs. 

In Vlaanderen reproduceren leden van rechtse partijen zoals Vlaams Belang en N-VA gelijkaardige verwarring. Ze misbruiken de nood aan veiligheid van Joden en Israël om hun politieke agenda's te bevorderen.

Tegelijkertijd ontbreekt in België nog steeds een diepgaande afrekening met het antisemitisme, los van het Israël-thema. Ik hoorde zelf op school grappen over gaskamers en ovens van klasgenoten en heb het hele spectrum van stereotypen meegemaakt, van Joden die de media bezitten of 'sluw', 'rijk' en 'te machtig' zijn. Ik heb vaak te horen gekregen dat humor een goed excuus was voor antisemitisme.

Lange tenen

In de Vlaamse media en cultuur leeft het idee dat Joden 'lange tenen' hebben en nog steeds is er een schrijnend gebrek aan begrip en empathie voor wat Joden hebben meegemaakt tijdens de Holocaust, met de medewerking van sommige openbare instellingen en hun eigen buren. Nog steeds horen we dat we ons er 'overheen moeten zetten', alsof onze grootouders geen echte mensen waren met volledige levens en verlangens en alsof iemand ooit over een genocide heen kan komen.

Ondertussen instrumentaliseren politieke partijen zoals N-VA en Vlaams Belang Joden om migranten, moslims, mensen van kleur - iedereen behalve zichzelf - de schuld te geven van antisemitisme. Ze verdoezelen hun verantwoordelijkheid, inclusief hun viering van Vlaamse 'helden' van de collaboratie en hun banden met antisemieten en extreemrechtse actoren. Helaas trappen sommige Joodse groepen hierin.

Dit blijkt uit de aanwezigheid van Joodse kandidaten op de lijsten van Vlaams Belang en N-VA, maar ook uit de bereidheid van Joods Informatie- en Documentatiecentrum (JID), een organisatie opgericht in 2024 om antisemitisme te bestrijden, om samen te werken met extreemrechtse politieke figuren zoals Sam van Rooy (Vlaams Belang).

We zien het ook in de onevenredige focus op antisemitisme in relatie tot Israël versus andere vormen van antisemitisme geworteld in de katholieke kerk en fascisme. We zien het ook in hoe de zaak tegen Schild & Vrienden relatief weinig aandacht krijgt van gelijkaardige organisaties in vergelijking met kritiek op Israël. 

De banden tussen Vlaams-nationalistische partijen en studentengroepen zoals KVHV, NSV en Schild & Vrienden zijn goed gedocumenteerd. In 2023 en in 2025 nodigde KVHV, met prominente leden zoals Bart De Wever en Jan Jambon, de extreemrechtse Nederlandse politicus Thierry Baudet uit om te spreken. Baudet noemde nog maar een paar jaar geleden de Neurenbergprocessen 'illegitiem' en vergeleek coronamaatregelen met de Holocaust.

Hoewel Dries Van Langenhove Vlaams Belang verliet, kregen veroordeelde leden van Schild & Vrienden blijvende steun van voorzitter Tom Van Grieken. In 2024 werd bekend dat klachten tegen Europarlementslid Tom Vandendriessche (Vlaams Belang) een giftige werkomgeving aan het licht brachten die bol stond van antisemitisme. Leden van NSV brachten de nazigroet tijdens een optocht in Gent op 27 maart. 

Wit-suprematistisch wereldbeeld

Desondanks blijven leden van N-VA en Vlaams Belang opdagen bij acties tegen antisemitisme, zoals die van JID in 2024. Dit wordt begrijpelijker wanneer we zien hoe extreemrechts Joden instrumentaliseert voor de eigen agenda. Dit sluit perfect aan bij de tien geboden tegen antisemitisme van JID, zoals het verbod op slogans als From the river to the sea, een eenvoudige leuze die rechtvaardigheid en gelijkheid voor iedereen eist – alsof die zou aanzetten tot terrorisme, en het dwingen van migranten om het bestaansrecht van Israël te onderschrijven, met de dreiging van deportatie voor degenen die dat niet doen. 

Extreemrechtse groeperingen verdedigen Israël en zijn genocidale acties in Gaza, niet uit solidariteit met de Joodse bevolking, maar als teken van hun anti-Arabische en witte suprematistische wereldbeeld. Dit komt tot uiting in het plan van Donald Trump om Gaza te koloniseren en Palestijnen te verdrijven. Israël wordt er gepresenteerd als voorpost van de westerse beschaving in de Arabische wereld. 

Nog maar twee weken geleden vond in Jeruzalem de omstreden internationale conferentie over de bestrijding van antisemitisme plaats, georganiseerd door de Israëlische regering, met genodigden van extreemrechtse partijen, waaronder Jordan Bardella. Voor sommige genodigden, zoals de opperrabbijn van het Verenigd Koninkrijk, was dit een stap te ver.

Het is verontrustend om te zien hoe Joodse organisaties in België zich hierbij aansluiten door toe te laten dat antisemitisme cynisch wordt ingezet om extreemrechtse wereldvisies te bevorderen. We mogen niet vergeten dat het deze wereldvisies zijn die in het verleden en in het heden Joden als doelwit hadden, naast andere onderdrukte gemeenschappen. 

Als lid van Een Andere Joodse Stem weiger ik om me te laten verleiden door de verdeel-en-heerstactieken van extreemrechts. We moeten hun steun voor Israël zien voor wat het is en de instrumentalisering van onze gemeenschappen afwijzen. Een aanval op één minderheid is een aanval op ons allemaal.

Met het proces tegen Schild & Vrienden worden Vlaams-nationalistische extreemrechtse groepen ontmaskerd voor wat ze zijn: racistisch, gewelddadig en gevaarlijk. Laten we de krachten bundelen met andere doelwitten van extreemrechts – arbeiders, migranten, moslims, transgender en queer mensen – en samen het negationisme en het racistische geweld van Schild & Vrienden veroordelen.

Dit artikel verscheen eerder als gastbijdrage op Apache.be.