Tania Nyanguile groeide op in België, maar had tijdens haar studie soms het gevoel dat ze er niet helemaal bij hoorde. Dit kwam door raciale microagressies, zoals stereotiepe beeldvorming en ‘complimenten’ over de taalvaardigheid. In het kader van haar masterproef deed ze onderzoek naar deze subtiele vormen van discriminatie in het Vlaamse hoger onderwijs, en ontdekte ze de diepe impact ervan op studenten van kleur en hun welzijn.

Wat zal de Vlaamse regering doen om racisme in het onderwijs aan te pakken na de enquête van de Vlaamse scholierenkoepel? Niet veel, zo blijkt uit de antwoorden van de minister voor Onderwijs in het parlement op 7 december.

Contributor Rojda Karakuş kwam naar België om hier aan een prestigieuze universiteit te studeren. Maar als ze niet binnen zes maanden slaagde voor een taalexamen Nederlands, zou ze teruggestuurd worden naar haar thuisland. 'Gelukkig' voorzag de universiteit een taalopleiding. Die bleek echter dusdanig ontoereikend, dat geen enkele leerling uit haar klas slaagde. "Onderdeel van het verdienmodel", vertrouwde een docent haar doodleuk toe. Als het op inclusiviteit aankomt, schrijft Rojda, passen Belgische universiteiten perfect in de spiderman-meme. 

Geen van de onderwijskoepels in Vlaanderen heeft een expliciet antiracismebeleid. Dat blijkt uit een rondvraag bij de verschillende koepelorganisaties en een analyse van het beleid. Alles wijst er nochtans op dat de enorme en nauwelijks krimpende prestatiekloof tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond gelinkt is aan racisme. Het blijven negeren van deze olifant in de kamer kan niet anders gezien worden dan als een vorm van schuldig verzuim. Vooralsnog blijven het individuele leerlingen, leraren en ouders die de vermoeiende strijd ertegen voeren.
 

Kif Kif kreeg de afgelopen maanden verschillende berichten binnen van bezorgde leerkrachten, die graag rond racisme willen werken, maar hier weinig kapstokken rond kunnen vinden. In afwachting van een sterk antiracismebeleid vanuit de onderwijskoepels, geven we aan zowel directies als onderwijzend personeel graag deze negen tips mee. Ze werden verzameld op basis van onderzoek, getuigenissen, eigen ervaringen en expertise. Deze tips dekken zeker niet de hele lading, maar hopelijk helpen ze je al op weg.

Studente zijn is moeilijk. Een studente van kleur zijn is nog moeilijker. Na vier jaar in het hoger onderwijs dacht ik dat niets mij nog zou verbazen, maar dat was een foute gedachte. Bij deze een ode aan mijn medestudenten die telkens nieuwe manieren vinden om racistisch uit de hoek te komen, en aan de docenten die dit bekrachtigen.

Samira Azeroual steekt een hart onder de riem van studenten die dagelijks doelwit zijn van racisme. "Geef niet op: wikkel je in een netwerk van mensen met dezelfde achtergrond en ervaringen. Inspireer elkaar en steun elkaar waar nodig. Je strijd voor rechtvaardigheid bestaat uit zaadjes die geplant worden. De vruchten zullen geplukt worden door de volgende of daaropvolgende generatie en niet meer door deze generatie. En daar zal de volgende generatie u dankbaar voor zijn."

Vorige week getuigden (aspirant-)leerkrachten op de website van Kif Kif over racisme in het onderwijs. Hun getuigenissen legden pijnlijk bloot hoe de structurele aanpak van racisme binnen Vlaamse scholen en lerarenopleidingen tekortschiet. In het tweede deel van deze reeks reageren verschillende onderwijskoepels op de problematiek.

Racisme is springlevend in het Belgische onderwijs. Dat blijkt uit decennia van wetenschappelijk onderzoek en wordt opnieuw bevestigd door getuigenissen die Kif Kif verzamelde. Leerlingen met een migratieachtergrond zijn slachtoffer van racisme bij leraren, andere leerlingen, en racistische taal en stereotypen in de leerstof. Ook onderwijspersoneel van kleur is slachtoffer van dit probleem, dat ook in de lerarenkamer aan de orde van de dag is. 

Sinds de dood van George Floyd en de opkomst van Black Lives Matter-protesten in de Verenigde Staten, is het debat over de Belgische kolonisatie in Congo opnieuw opgelaaid. De strijd tegen racisme gaat door; zowel racistische daden en uitspraken als het protest ertegen zijn zichtbaarder dan ooit. In Belgische lerarenopleidingen is hier echter nog weinig van terug te vinden. Een pleidooi voor een emancipatoire pedagogiek.